Mag-ingat sa mga Pulitikong Walang Dangal

Tagalog translation of the Inquirer Editorial:

Mag-ingat sa mga Pulitikong Walang Dangal

Editoryal mula sa Inquirer

Salin sa Filipino ni Terence Mordeno Grana

Ano nga ba ang meron sa eleksyon na tila pinapalabas ang lason ng sobrang pagkalalaki o “toxic machismo” sa mga lalaking kandidato? Sa pagtirang pabiro sa mga inaakalang mas mahina, iniisip ba nilang mas lalakas ang kanilang imahe at mas bagay silang mamuno?

Tatlong lalaking pulitiko kamakailan ang nagpamalas ng ganitong pag-iisip sa pamamagitan ng mga sexistang biro laban sa kababaihan. Dalawa sa kanila ang nagsabing biro lang daw iyon para buhayin ang diwa ng kampanya. Sana may nagpayo sa kanila: Noong minamaliit ng isang kandidatong lalaki ang katunggali niyang “isang maybahay lang,” siya ang napatalsik at agad na umuwi—kasama ang kanyang buong pamilya.

Noong nakaraang linggo, naglabas ng show cause order ang Commission on Elections (Comelec) laban kay Atty. Christian Sia, kandidato sa kongreso sa Pasig, dahil sa posibleng paglabag sa Comelec Resolution No. 11116, o ang patakaran laban sa diskriminasyon at marangal na pangangampanya, na sumasaklaw sa pang-aapi base sa kasarian, etnisidad, edad, relihiyon, at kapansanan.

Sa isang campaign sortie, inalok ni Sia ng pagkakataong makipagtabi sa kama minsan sa isang taon ang mga “single parent na babae na may buwanang dalaw at maaaring nalulungkot.” Sa halip na humingi agad ng paumanhin, sinisi niya ang nag-upload ng video dahil hindi raw ipinakita ang “positibong reaksyon” ng mga nakikinig. Pinalala pa niya ito sa pag-atake sa kanyang katunggali, si Mayor Vico Sotto ng Pasig, at sinabing ginagamit lamang daw ang isyu upang ilihis ang atensyon sa mas mahahalagang usapin—bagamat walang ebidensyang iniharap.

Mga Misogynistang Pahayag

Sa Misamis Oriental, binigyan din ng show cause order si Governor Peter Unabia, na tumatakbo muli, matapos sabihin na ang mga scholarship para sa nursing ay dapat lang ibigay sa mga “magaganda,” dahil baka raw mas lumala ang karamdaman ng mga lalaking pasyente kung “pangit” ang nag-aalaga.

Samantala, tinawag namang “laos” ni Mataas na Kahoy, Batangas Vice Mayor Jay Ilagan si dating Batangas Governor at beteranang aktres Vilma Santos, at sinabing hindi na raw ito banta sa kanyang kandidatura. Pinasusumite rin siya ng paliwanag ng Comelec sa posibleng paglabag sa patakaran laban sa diskriminasyon.

Hindi rin nakaligtas si Rep. Ruwel Gonzaga ng Davao de Oro, na pinadalhan din ng show cause order dahil sa tatlong insidente ng misogynistang pahayag laban sa kanyang balong katunggali at sa sekswalidad ng kababaihan. Maging mga babaeng kandidato, gaya ni dating PCOO Assistant Secretary Mocha Uson, ay tila manhid sa isyung ito—gamit ang malaswang campaign jingle sa kanyang kandidatura bilang konsehal sa Maynila.

Kulangan sa Gender Sensitivity

Higit sa legal na pananagutan, ipinapakita ng mga kandidatong ito ang kakulangan sa gender sensitivity at kamalayan sa mas malawak na epekto ng kanilang pananalita. Maaaring naaalienate nila ang mga botanteng kababaihan—na ayon sa Comelec ay mas marami ng hindi bababa sa 1.5 milyon kumpara sa mga lalaking botante.

Mas masahol pa, sinakyan ni Sia ang lumang pananaw na ang halaga ng kababaihan ay nakabase lamang sa itsura, kabataan, at kakayahang manganak. Tinawag niya sa entablado ang isa sa kanyang staff upang hiyain sa timbang at sinabing, “Kung sexist ako, kukuha ba ako ng ganitong babae sa staff ko?” Dahil dito, isa pang show cause order ang ipinataw sa kanya.

Noong Martes, ipinag-utos ng Korte Suprema na sagutin ni Sia ang mga reklamo na isinampa ng dalawang abugado at ng Gabriela Party-list, na humihiling na patawan siya ng parusa hindi lamang sa ilalim ng Comelec rules kundi pati sa mga probisyon ng Code of Professional Responsibility and Accountability.

Pagbababa sa Antas ng Diskurso

Tinuligsa rin ng Philippine Commission on Women si Sia sa pagbagsak ng antas ng pampulitikang diskurso, at sinabing hindi dapat ginagawang entablado ng mga kandidatong lalaki ang kampanya upang magbiro sa kapinsalaan ng mga kababaihang nasa laylayan.

Na ang mga sexistang biro ay nagiging inaasahang “entertainment” sa mga political rally ay hindi na rin kagulat-gulat, lalo’t dating presidente Rodrigo Duterte mismo ang nagsaboy ng mga bastos na pahayag laban sa kababaihan. Mula sa kanyang komentong handa siyang makisalo sa mga gumahasa at pumatay sa isang Australian missionary, hanggang sa utos na barilin sa ari ang mga babaeng NPA, at pagyayabang na inaabuso niya ang natutulog niyang kasambahay—nag-iiwan siya ng masamang pamana ng misogyny sa mga pulitikong walang patutunguhan.

Panahon ng Pagbabago

Sa kabutihang-palad, may kakayahan ang Comelec na baguhin ang ganitong naratibo. Idineklara na nitong ang mga lugar ng kampanya ay dapat maging “safe space” laban sa diskriminasyon, masasamang doktrina, at kabastusan.

Bakit hindi tuluyang kanselahin ang kandidatura ng tatlong lalaking lumabag at gawing halimbawa upang mapigilan ang mga tulad nila? Samantala, maaaring i-disbar ng Korte Suprema si Atty. Sia sa kabiguang ipakita ang tamang asal bilang isang abogado.

Sa huli, ang tunay na kapangyarihan ay nasa kamay ng mga botante. Sa Pasig, malinaw na ipinakita ng isang kandidato ang kanyang pag-uugali, pagpapahalaga, at mababang tingin sa kababaihan—na kalahati ng kanyang mga pinaglilingkuran.

Tulad ng lahat ng mamamayan, nasa atin ang pasya: babalewalain ba natin ang mga babalang ito, o gagamitin bilang gabay sa tamang pagpili?

⸻

Anyong Pambrodkast:

Narito po ang inayos na bersyon ng editorial sa anyong pambrodkast, upang maging mas natural pakinggan sa inyong programa sa radyo:

⸻

“Mag-ingat sa mga Pulitikong Walang Dangal”

Editoryal ng Inquirer – Isinalin at inayos para sa radyo ni Terence Mordeno Grana

Magandang araw po sa inyong lahat, mga kababayan. Sa darating na eleksyon, muli na namang lumilitaw ang isang nakababahalang ugali ng ilang lalaking kandidato — ang tinatawag nating toxic machismo o labis na pagkalalaki na may bahid ng pangmamaliit, lalo na sa kababaihan.

Bakit nga ba, tuwing eleksyon, tila may mga kandidatong mas gustong umatake sa mga mas inaakalang mahina — sa paniniwalang mas magmumukha silang malakas at karapat-dapat mamuno?

Tatlong lalaking kandidato kamakailan ang naging tampok sa mga balita, matapos magbitaw ng mga sexistang pahayag na binalot nila sa anyo ng biro. Ang sabi ng ilan sa kanila, “pampasaya lang” daw sa kanilang kampanya. Pero sana may nagpayo sa kanila na ang ganitong asal ay hindi na katanggap-tanggap sa ating panahon ngayon.

Ang isa sa kanila — si Atty. Christian Sia, tumatakbo bilang kongresista sa Pasig — inalok diumano ang mga single parent na babae na may buwanang dalaw ng pagkakataong makipagtabi sa kanya, isang beses kada taon. At nang siya’y batikusin, ang sabi niya’y ang video raw ay hindi nagpapakita ng “positibong reaksyon” ng mga tao. Ang masaklap pa, si Mayor Vico Sotto pa ang sinisi, na diumano’y ginagamit lang daw ang isyu para ilihis ang atensyon sa mas mahahalagang usapin.

Hindi lang si Sia ang napuna ng Comelec. Maging si Governor Peter Unabia ng Misamis Oriental, ay pinadalhan din ng show cause ordermatapos sabihing dapat lang daw ibigay ang nursing scholarships sa “magaganda,” dahil baka raw mas lumala ang karamdaman ng mga lalaking pasyente kung “pangit” ang nag-aalaga sa kanila.

At sa Batangas naman, si Vice Mayor Jay Ilagan ng Mataas na Kahoy ay nangutya sa dating gobernador at beteranang aktres na si Vilma Santos. Ang sabi niya, “laos na” raw si Ate Vi, at wala nang silbi sa pulitika.

Sa Davao de Oro, tatlong misogynistic na pahayag naman ang ibinato ni Rep. Ruwel Gonzaga laban sa kanyang balong katunggali. At maging ang kilalang personalidad na si Mocha Uson ay nasangkot rin, dahil sa paggamit ng kampanyang may malaswang tono.

Mga kababayan, sa halip na pag-usapan ang plataporma, mga plano, at tunay na serbisyong publiko — nauuwi sa kabastusan, panlalait, at kababawan ang kampanya ng ilan. Ayon nga sa datos ng Comelec, mas marami ang registered voters na kababaihan kaysa kalalakihan — mga 1.5 milyong boto ang lamang. Kaya hindi nakapagtatakang maraming kababaihan ang nadismaya sa ganitong asal ng ilang kandidato.

Mas malala pa, ginamit ni Sia ang sarili niyang staff para patunayang “hindi siya sexist.” Pinatayo niya ito sa entablado, at pinuna ang katawan nito — para lang sabihing, “Kung sexist ako, bakit ako kukuha ng staff na ganito ang itsura?”

Sa sobrang dami ng reklamo, pati ang Korte Suprema ay kumilos na. Pinagsusumite si Sia ng sagot sa mga kasong isinampa ng ilang abogado at ng Gabriela Party-list. Ang Philippine Commission on Women naman ay nagsabi: ang kampanya ay hindi dapat ginagawang lugar ng kabastusan at panlalait — lalo na sa mga kababaihang matagal nang inaapi.

Mga kababayan, hindi na ito nakagugulat. Sa totoo lang, ito’y tila pamana ng dating Pangulong Rodrigo Duterte, na ginawang normal ang pagsasabi ng masasamang biro laban sa kababaihan — mula sa rape jokes, bastos na kwento, hanggang sa panlalait sa mga aktibistang babae.

Pero may pagkakataon ang Comelec — at tayong mga botante — na itama ito.

Una, maaaring gumawa ng mas matinding hakbang ang Comelec — gaya ng pagkansela ng kandidatura ng mga pasaway na ito. At ang Korte Suprema, puwede ring i-disbar si Atty. Sia kung mapatunayang nilabag niya ang panuntunan ng kanyang propesyon bilang abogado.

Pangalawa, nasa atin din ang kapangyarihan bilang mamamayan. Lalo na sa Pasig — kung saan malinaw na ipinakita ng isang kandidato ang kanyang asal, pag-uugali, at pagtingin sa mga kababaihan. Kung tayo po ay may malasakit sa dignidad ng bawat isa, huwag po natin ipikit ang ating mga mata sa mga ganitong babala.

Ang tanong: Palalagpasin ba natin ito? O gagamitin natin ang ating boto upang itakwil ang ganitong klaseng pulitika?

Ang pagpili ay nasa atin.