Isang simpleng pagsalin sa Tagalog ng editorial ni Ambet Ocampo

Sino ang mag-aakalang makakaligtas tayo sa isang pandemya? Sino rin ang mag-iisip na darating ang araw na ang isang dating Pangulo ng Pilipinas ay maaaresto at papanagutin sa kanyang mga krimen laban sa sangkatauhan sa isang patas at pandaigdigang hukuman? Sa isang bansang sanay sa kasaysayang paulit-ulit lang, nakakagulat makita ang mga pagkakataong tila napuputol ang siklo.

Noong 1945, inaresto si Jose P. Laurel sa Osaka airport ng Allied forces, ikinulong sa Sugamo Prison sa Tokyo, at dinala pabalik sa Pilipinas upang litisin sa isang “people’s court” dahil sa pakikipagsabwatan sa mga Hapones. Ngunit naputol ang proseso noong 1948 nang ideklara ni Manuel Roxas ang amnestiya. Kaya naman, hindi natin nakuha ang hustisyang inaasahan.

Noong 2001, inakusahan si Joseph Estrada sa isang impeachment trial, ngunit pinutol ito ng People Power II, kaya’t muling naiwang bitin ang proseso ng hustisya.

Gumagana naman ang ating sistema ng hustisya, ngunit sobrang bagal at madalas naiimpluwensyahan ng politika. Kaya’t ngayon, inaabangan natin kung paano tatakbo ang paglilitis ni Rodrigo Duterte sa The Hague.

Bilang isang historyador, madalas akong naghihintay ng dalawampung taon bago bumuo ng mas malinaw na pagsusuri sa isang pangyayari. Sa panahong ito, lumalamig na ang damdamin ng mga tao, nawawala na ang impluwensya ng uso, at nailalabas na ang mga dating “secret documents.” Sa ganitong paraan, mas madaling buuin ang tunay na kwento ng kasaysayan.

Ngayon, papalapit na naman ang eleksyon sa Senado at Kongreso, kaya’t naglipana na naman ang mga mukha ng mga kandidato sa ating mga lansangan. Sa radyo at telebisyon, pinapangako nilang magkakaloob sila ng ayuda at pag-unlad sa mahihirap—kahit na ang tunay nilang trabaho ay gumawa lamang ng batas, hindi ipatupad ito.

Noong 1965 presidential elections, naglaban sina Diosdado Macapagal at Ferdinand Marcos Sr. Sa panahong iyon, maraming declassified U.S. intelligence reports ang lumabas tungkol sa Pilipinas. Isa rito ay may pamagat na “Too Close for Comfort” na nagsabing magiging dikit ang laban at posibleng si Macapagal ang manalo. Nagkamali sila sa prediksyon, ngunit ang pinakamasakit na bahagi ng ulat ay ganito:

“Hindi mahalaga kung si Macapagal o si Marcos ang manalo, dahil sa huli, halos walang pakinabang na makukuha ang Pilipinas at ang mga Pilipino. Bagkus, lalo lamang lumala ang sitwasyon ng bansa. Hindi kayang solusyunan ng eleksyon ang mga problema nito.”

Pagkatapos ng eleksyon noong Nobyembre 26, 1965, lumabas ang resulta: Nanalo si Marcos laban kay Macapagal. At narito ang sinabi ng intelligence report tungkol sa kanyang pamumuno:

“Ang pinakamahalagang bagay na dapat isaalang-alang ay ang pagiging isang ‘di-kilalang personalidad’ ni Marcos sa pagiging pangulo. Habang si Macapagal ay mukhang hindi sigurado sa paggamit ng kapangyarihan, si Marcos naman ay tila alam kung paano ito gagamitin at sinisiguradong hindi ito masasayang.”

Sa sumunod na taon, Pebrero 17, 1966, naglabas ng National Intelligence Estimate ang U.S. Department of State, CIA, at NSA tungkol sa Pilipinas. Nakasaad dito ang sumusunod:

✔ Walang banta mula sa labas sa kasarinlan ng Pilipinas.

✔ Walang seryosong rebelyon o insureksyon sa loob ng bansa.

✔ Walang posibilidad ng kudeta, dahil tinatanggap ng mga Pilipino na eleksyon ang paraan ng pagpapalit ng liderato.

Ngunit ito ang tunay na problema ng bansa:

✔ Lalong lumalawak ang pagitan ng mayayaman at mahihirap.

✔ Patuloy ang kawalan ng reporma sa lupa at nananatili ang sistemang piyudal.

✔ Laganap ang karahasan at kawalan ng batas sa lungsod at probinsya.

✔ Malala ang korapsyon sa gobyerno.

✔ Maraming Pilipino ang walang trabaho, at dahil dito, tumataas ang kriminalidad at sumisikat ang mga radikal na ideolohiya.

✔ Walang kakayahan ang gobyerno na gumawa ng malalaking reporma para sa ekonomiya at kapakanan ng mamamayan.

Kung babasahin natin ang ulat na ito, parang nakikita natin ang kasalukuyang sitwasyon ng Pilipinas, kahit na isinulat ito mahigit animnapung taon na ang nakalipas.

Kailan tayo titigil sa paulit-ulit na kasaysayan?

Kapag natuto tayo mula rito.